Τα τελευταία χρόνια η Formula 1 ζει τη μεγαλύτερη άνθιση δημοτικότητας της σύγχρονης εποχής.
Η επέκταση στα social media, οι νέες μορφές περιεχομένου και το άνοιγμα σε νεότερο κοινό έχουν δημιουργήσει μια παγκόσμια φρενίτιδα γύρω από το άθλημα. Ωστόσο, πίσω από αυτό το θεαματικό άλμα κρύβεται μια σκοτεινή πλευρά: η ραγδαία αύξηση της τοξικότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Μια νέα έρευνα της Buzz Radar, η οποία ανέλυσε 100 εκατομμύρια αναρτήσεις, αποτυπώνει με ακρίβεια το μέγεθος της κρίσης. Τα αποτελέσματα είναι ξεκάθαρα: η F1 βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα από τα πιο έντονα κύματα αρνητικότητας και διαδικτυακής κακοποίησης στα παγκόσμια σπορ.
Το σημείο μηδέν της τοξικότητας
Σύμφωνα με την ανάλυση, η τοξικότητα αυξήθηκε σταδιακά από το 2016, όμως η χρονιά που άλλαξε τα πάντα ήταν το 2021. Η επική, αλλά βαθιά διχαστική μονομαχία του Λιούις Χάμιλτον με τον Μαξ Φερστάπεν, και κυρίως το χαοτικό φινάλε στο Άμπου Ντάμπι, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό περιβάλλον σύγκρουσης σε όλα τα κοινωνικά δίκτυα.
Το φινάλε εκείνο δεν αύξησε απλώς το φανατισμό, υπήρξε το μεγαλύτερο καταγεγραμμένο «τοξικό κύμα» στην ιστορία του αθλήματος, ενώ ο τρόπος που κρίθηκε το πρωτάθλημα προκάλεσε περαιτέρω λογομαχίες και επιδείνωσης του κλίματος. Χιλιάδες «fans» επιδόθηκαν σε ακραίες αντιπαραθέσεις, θεωρίες μεροληψίας, στοχευμένες επιθέσεις και λεκτική κακοποίηση προς οδηγούς, ομάδες, ακόμη και αγωνοδίκες.
Πιο χαρακτηριστικό περιστατικό: ο Νίκολας Λατίφι, ο οποίος έγινε στόχος απειλών για τη ζωή του και αναγκάστηκε να προσλάβει σωματοφύλακες μετά τον αγώνα. Το συμβάν αυτό έδειξε σε όλους ότι η συζήτηση είχε ξεφύγει από τα όρια του «έντονου fan debate» και είχε μετατραπεί σε πραγματικό κίνδυνο.
Ρατσιστικά και μισογυνιστικά κίνητρα: ο πιο σκοτεινός πυρήνας
Η τοξικότητα δεν περιορίζεται σε αντιπαλότητες οπαδικού τύπου. Μεγάλο ποσοστό παρουσιάζει σαφή ρατσιστικά ή μισογυνιστικά χαρακτηριστικά.
Στόχος: Λιούις Χάμιλτον
Ο Λιούις Χάμιλτον έχει υπάρξει επανειλημμένα αποδέκτης ρατσιστικών σχολίων, χυδαίων προσβολών και λογοπαιγνίων, ειδικά σε περιόδους έντονης αγωνιστικής πίεσης. Κάθε αμφιλεγόμενο περιστατικό στον αγώνα λειτουργεί σαν σπίθα που αναζωπυρώνει μια αλυσίδα επιθέσεων με ξεκάθαρο ρατσιστικό υπόβαθρο, παρά τις συνεχείς εκκλήσεις για σεβασμό από FIA και F1.
Γυναίκες στο paddock
Μισογυνιστικές επιθέσεις έχουν καταγραφεί ακόμη και προς δημοσιογράφους, μηχανικούς ή γυναίκες στελέχη ομάδων, φαινόμενο που καταγγέλλεται ολοένα και πιο συχνά σε φόρουμ και social media.
Σύμφωνα με τον διεθνή δείκτη Online Abuse in Sport Barometer, το 50% της διαδικτυακής κακοποίησης στον αθλητισμό έχει ρατσιστική ή μισογυνιστική βάση, ένα ποσοστό που ταιριάζει με τη γενική εικόνα της F1.
Η τοξικότητα «πουλάει»
Πίσω από τη γιγάντωση του προβλήματος βρίσκεται ένας ακόμα καθοριστικός παράγοντας: οι ίδιοι οι αλγόριθμοι των social media. Αναρτήσεις που προκαλούν θυμό, οργή, διχασμό —το λεγόμενο “rage bait”— λαμβάνουν περισσότερη προώθηση και εμφανίζονται συχνότερα και σε περισσότερους χρήστες.
Αυτό δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο:
- μια αμφιλεγόμενη στιγμή στον αγώνα
- viral posts με έντονη αρνητικότητα
- δεκάδες χιλιάδες σχόλια
- ακόμη περισσότερη προβολή μέσω αλγορίθμου
- εκτίναξη της τοξικότητας
Ουσιαστικά, η αρνητικότητα γίνεται το «προϊόν» που ανταμείβεται από τις ίδιες τις πλατφόρμες.
Η... έκρηξη της F1 σε TikTok, Instagram, X και γενικά στα social media έφερε εκατομμύρια νέους οπαδούς, αλλά μαζί τους και νέες μορφές συμπεριφοράς, με τον αρνητικό αντίκτυπο να είναι ολοένα και πιο εμφανής:
- φανατικές «στρατοπεδεύσεις» γύρω από ομάδες/οδηγούς
- πολεμικές αψιμαχίες (Χάμιλτον vs Φερστάπεν, Ferrari vs Red Bull, Mercedes vs FIA)
- στοχοποίηση δημοσιογράφων που «δεν υποστηρίζουν τη σωστή πλευρά»
- υπερ-ανάλυση, video με ψευδή γεγονότα δίχως την πλήρη εικόνα που πυροδοτούν παραπληροφόρηση.
Το «tribalism» δεν είναι νέο στη F1 — όμως πλέον έχει γίνει υπερμεγεθυμένο και διαρκές, επειδή τροφοδοτείται καθημερινά από social media πλατφόρμες. Οι «fans», δίχως δεύτερη σκέψη, πίσω από ένα πληκτρολόγιο και στην πλειονότητα των περιπτώσεων απρόσωπα επιλέγουν τη δίοδο της τοξικότητας, της αντιπαράθεσης αντί για το δρόμο της συζήτησης και της πολιτισμένης ανταλλαγής απόψεων. Ως αποτέλεσμα δημιουργείται μία αρένα με διαδικτυακούς μονομάχους όπου ο καθένας προσπαθεί με κάθε δυνατό τρόπο να επιβάλλει την άποψή του.
Τι κάνουν η FIA, οι θεσμοί και η καμπάνια UAOA
Ο πρόεδρος της FIA, Μοχάμεντ Μπεν Σουλαγέμ, έχει θέσει τη διαδικτυακή κακοποίηση στο επίκεντρο της ατζέντας του. Η παγκόσμια ομοσπονδία μηχανοκίνητου αθλητισμού συνεργάζεται μέσω της πρωτοβουλίας United Against Online Abuse (UAOA) με οργανισμούς από πολλά αθλήματα, κυβερνήσεις και τεχνολογικούς φορείς.
Τα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν:
- ανάπτυξη διεθνούς πλαισίου δράσης κατά της διαδικτυακής κακοποίησης
- πανευρωπαϊκή χρηματοδότηση για εργαλεία που ανιχνεύουν απειλές στα social media
- συνεργασία με πλατφόρμες για ταχύτερες διαγραφές τοξικών αναρτήσεων
- εκπαιδευτικά προγράμματα για αθλητές και παράγοντες
- πίεση προς εταιρείες όπως Meta και X για αυστηρότερη επιτήρηση των πλατφορμών
Παρά τις προσπάθειες, η έρευνα δείχνει ότι 94% των αθλητικών ομοσπονδιών θεωρεί πως χωρίς ουσιαστική συμβολή των εταιρειών social media, η μάχη αυτή δεν μπορεί να κερδηθεί.
Οι ανησυχητικές προβλέψεις
Η Buzz Radar εκτιμά ότι, αν οι συνθήκες παραμείνουν ίδιες, η F1 μπορεί να δει αύξηση 10–30% στις τοξικές αλληλεπιδράσεις στα social media μέσα στην επόμενη τριετία.
Με την αυξανόμενη προβολή του αθλήματος και την επιτάχυνση του ψηφιακού περιβάλλοντος, η τοξικότητα δεν δείχνει σημάδια κάμψης. Αντίθετα, μοιάζει να «επιβραβεύεται».
Η Formula 1 είναι πλέον περισσότερο από ποτέ ένα παγκόσμιο πολιτισμικό φαινόμενο. Όμως η έκρηξη της δημοτικότητάς της συνοδεύεται από βαριές παρενέργειες: τοξικότητα, ρατσισμό, μισογυνισμό, απειλές και στοχοποίηση ανθρώπων που εργάζονται στο σπορ.
Το 2021 λειτούργησε σαν πυροκροτητής, αλλά η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τα γεγονότα εκείνης της χρονιάς. Το ψηφιακό οικοσύστημα, οι αλγόριθμοι, ο φανατισμός και η απουσία αποτελεσματικών μηχανισμών προστασίας επιτρέπουν σε αυτή την κρίση να μεγαλώνει.
